Het oprichten van een bewonerscommissie biedt huurders meer invloed, een sterkere onderhandelingspositie en betere communicatie met de verhuurder over zaken als onderhoud en renovatie. De commissie behartigt de belangen van de huurders van een complex, een straat of meerdere straten, wat leidt tot verbeterede leefbaarheid en grotere betrokkenheid. Bovendien heeft een bewonerscommissie specifieke rechten, zoals het informatierecht, overlegrecht en adviesrecht, en kan deze jaarlijks een financiële bijdrage ontvangen.
Bij sloop, onderhoud of renovatie staat een bewonerscommissie veel sterker dan individuele huurders omdat ze een aantal wettelijke rechten heeft. Die zijn geregeld in de Wet op het overleg huurders verhuurders, kortweg Overlegwet.
De Overlegwet geldt voor alle verhuurders. Een bewonerscommissie bij een commerciële verhuurder heeft dus dezelfde rechten als die bij een woningcorporatie.
Zijn bij een sloop- of nieuwbouwproject meerdere complexen betrokken, dan bestaan in die complexen misschien al bewonerscommissies. Zijn ze er niet, dan is het zaak ze op te richten. Je kunt voor elk complex een aparte bewonerscommissie oprichten. De commissies kunnen dan samen optrekken in het overleg met de verhuurder. Maar je kunt ook één (tijdelijke) commissie oprichten voor een sloop- of renovatietraject.
Een bewonerscommissie hoeft geen rechtsvorm te hebben. Ook als je geen stichting of vereniging bent, kun je een beroep doen op de rechten uit de Overlegwet. Om een bewonerscommissie op te richten, heb je dus niet meer nodig dan een paar actieve bewoners die zich verenigen. Die moeten dan wel onderling hun taken verdelen, afspraken maken over hoe ze werken en bepalen hoe ze de andere huurders in het complex bij hun werk betrekken. Zeker dat laatste is essentieel om een beroep te kunnen doen op de Overlegwet.
Je verhuurder moet erkennen dat je bewonerscommissie voldoende ‘representatief’ is. Dat wil zeggen dat de commissie inderdaad de belangen vertegenwoordigt van alle huurders in het complex en dat ook aan kan tonen. Dit kan de startende bewonerscommissie doen door het uitbrengen van een nieuwsbericht waarin de aankondiging van de bewonerscommissie wordt gecommuniceerd en de mogelijkheid je als huurder te kunnen aansluiten. Huurders kunnen ook bezwaar maken ten aanzien van de voorgestelde leden. Dit dient schriftelijk middels een duidelijk motivatie binnen een bepaalde periode te geschieden. Als hieraan voldaan is, moet de verhuurder het mogelijk maken dat de bewonerscommissie haar werk kan doen.